Ұл баланы асырап алу  (қыз баланы асырап алу) - нәтижесінде шығу тегі бойынша туыстарының құқықтары мен міндеттеріне теңестірілетін жеке мүліктік емес және мүліктік құқықтар мен міндеттер туындайтын сот шешімі негізінде баланы (балаларды) отбасына тәрбиелеуге берудің құқықтық нысаны. ҚР баланы асырап алу тәртібі мен шарттары туралы толығырақ білу.

Патронат - жетім балалар, ата-аналарының (ата-анасының) қамқорлығынсыз қалған балалар қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган мен баланы (балаларды) тәрбиеге алуға тілек бiлдiрген адам жасайтын шарт бойынша отбасыларға патронаттық тәрбиеге берілетін тәрбие нысаны.

Қорғаншылық - он төрт жасқа толмаған балалардың және сот әрекетке қабілетсіз деп таныған адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғаудың құқықтық нысаны.

Қамқоршылық – он төрттен он сегіз жасқа дейінгі баланың (балалардың), сондай-ақ спирттік ішімдіктерге немесе есірткі заттарына салыну салдарынан сот әрекет қабілетін шектеген кәмелетке толған адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғаудың құқықтық нысаны.

Осылайша, қалыптасқан жағдайға байланысты, сіз мынаны түсінуіңіз қажет, егер сіз отбасыңызға баланы қабылдап, ол үшін туған балаңыздай  жауапкершілікті артуға дайын болсаңыз, оның келешекте мүлікке құқық иеленуіне дайын болсаңыз, онда баланы асырап алуға тоқталуыға болады. Бұл ретте барлық шығындарды сіз өзіңізге аласыз. 

Қақмқоршылық пен қорғаншылық көп жағдайда жалпы мүліктік құқықтарды анықтайды, алайда бұл қамқоршы немесе қорғаншы қамқорындағының қамын ойламау керек деген сөз емес. Қамқоршылық немесе қорғаншылықтың асырап алудан басты айырмашылығы әрекет қабілеттілігін және жасын шектеу аспектілері болып табылады. Басқаша айтқанда, бұл жасына немесе денсаулығына байланысты өзінің құқықтарын дербес қорғай алмайтын және мүлкін басқара алмайтындарға көмек.

Егер сіз баланы туысқандық және мүліктік құқықтарға иеленусіз тәрбиелеу неғұрлым қолайлы деп есептесеңіз, онда бұл жағдайда патронатты таңдау қажет. Баламен қарым-қатынас бұл жағдайда қамқоршылық және қорғаншылық органымен реттеледі, ал патронат ақылы негізде және белгілі бір мерзімге жүзеге асырылады. Бірақ сіз баланы өз есебіңізден асырауға міндетті емессіз, бұдан басқа сізге еңбекақы төленеді.

Балалардың патронаттық тәрбиесі көптеген отбасыларға және жұптарға келеді. Патронат балаға жылы отбасылық атмосферада тәрбилену мүмкіндігін берсе, ал патронаттық тәрибешіге баланың қамын ойлауға және онда жақсы адамгершілік қасиеттерді қалыптастыруға мүмкіндік береді. Кейде балалары жоқ немесе балалары өсіп кеткен және өздігінен өмір сүретін жұптар балаларды патронаттық тәрбиеге алады. Патронаттық тәрбие – бұл сондай-ақ бір балаға қолайлы отбасылық жағдайда өсуге көмектесе отырып, өзінің әлеуметтік парызын орындау мүмкіндігі.

Шын мәнісінде патронат балаға қамқоршылық немесе қорғаншылықты белгілеу нысаны болып табылады. Патронаттың басты артықшылығы бала отбасылық ортаға келе отырып, толыққанды күтім, қамқорлық пен назарды алатындығында, отбасында тұру тәжірибесіне, жеке өмір сүру дағдыларына ие болады. Бұл сияқты нысан ата-ана қамқорлығынан айрылған балалардың болашақтағы тағдырын толығымен нақты жоспарлауға мүмкіндік береді. Аталмыш нысанның негізгі мақсаты – баланың әлеуметтенуі, отбасындағы өмір тәжірибесін алу.

Патронат тәрбиеші  өзіне берілген баланы тәрбиелеу, ұстау және оқыту бойынша қызметтерді көрсетеді. Осыған орай, білім бөліміне немесе жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған мекемеге патронаттық тәрбиеші жұмысқа қабылданбайды және қабылдау туралы бұйрық шығарылмайды.

Жетім балалар және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар олардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға, тәрбиеленуге, асырауға мұқтаж. Дәл осы мақсаттар үшін  қамқоршылық, қорғаншылық және патронат белгіленеді. Және егер қорғаншылық және қамқоршылық мүліктік және мүліктік емес құқықтар мен мүдделерді білдіреді, онда патронаттық тәрбие баланың тәрбиесіне үлкен қызығушылықты білдіреді.

Патронат нысанындағы қамқоршылық немесе қорғаншылық кәмелетке толмаған жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға, соның ішінде білім беру ұйымдарында, медициналық немесе басқа ұйымдағы балаларға белгіленеді.

Осылайша, патронаттық тәрбиеші мыналар болуы мүмкін:

• бала үшін: жетімдер немесе ата-анасының қамқорлығынсыз қалғандар.

Патронаттық тәрбиеші болып ауруханада, балалар үйінде, жетімханада немесе өзге ұйымдардағы және қамқоршылық және қорғаншылық органдарындағы жетім немесе ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға болуға болады.

Мына адамдарды:

1. сот әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеті шектеулі деп таныған адамдарды;
2. сот ата-ана құқықтарынан айырған немесе сот ата-ана құқықтарын шектеген адамдарды;
3. өзіне Қазақстан Республикасының Заңымен жүктелген міндеттерді тиісінше орындамағаны үшін қорғаншы немесе қамқоршы міндеттерінен шеттетілгендерге;
4. Егер сот олардың кінәсінен бала асырап алудың күшін жойса, бұрынғы бала асырап алушыларды;
5. денсаулық жағдайы бойынша қорғаншы немесе қамқоршы міндеттерін жүзеге асыра алмайтын адамдар;
6. тұрақты тұратын жері жоқ адамдар;
7. қорғаншылықты (қамқоршылықты) белгілеу кезінде қасақана қылмыс жасағаны үшін өтелмеген немесе алынбаған соттылығы бар адамдарды, сондай-ақ осы тармақтың 12) тармақшасында аталған адамдарды;
8. азаматтығы жоқ адамдар;
9. анасының қайтыс болуына немесе ата-ана құқығынан айыруға байланысты баланы кемінде үш жыл іс жүзінде тәрбиелеу жағдайларын қоспағанда, тіркелген некеде тұрмайтын (ерлі-зайыпты емес) еркек жынысты адамдар;
10. қорғаншылықты немесе қамқоршылықты белгілеу кезінде қамқорлыққа алынушыға Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен күнкөріс деңгейін қамтамасыз ететін табысы жоқ адамдар;
11. наркологиялық немесе психоневрологиялық диспансерлерде есепте тұратын адамдарды;
12. соттылығы бар немесе болған, қылмыстық қудалауға ұшыраған немесе ұшыраған адамдар (Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 35-бабы бірінші бөлігінің 1) және 2) тармақшалары негізінде қылмыстық қудалау тоқтатылған адамдарды қоспағанда): адам өлтіру, денсаулыққа қасақана зиян келтіру, халықтың денсаулығы мен имандылыққа, жыныстық тиіспеушілікке қарсы, экстремистік немесе террористік қылмыстар, адам саудасы;
13. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, Неке және ерлі-зайыптылық туралы Кодекстің 91 бабының 4-тармағында белгіленген тәртіппен психологиялық даярлықтан өтпеген Қазақстан Республикасының азаматтарын (баланың жақын туыстарын қоспағанда) қоспағанда, кәмелетке толған адамдар патронаттық тәрбиешілер болуы мүмкін.
    * Адамның бала асырап алуы, оны қорғаншылыққа немесеқамқоршылыққа, патронатқа қабылдап алуы мүмкін болмайтын аурулардың тізбесі:

    • Психикалық аурулар, күйзеліске және соматонысандық бұзылуға байланысты невроздықтан басқа АХЖ 10 бойынша кодтары F00-F79АХЖ 10 бойынша кодтары F40-F48.
    • Маскүнемдік, нашақорлық, уытқұмарлық.
    • Туберкулез (бактерия бөлетін созылмалы, алғаш рет анықталған, бацилла бөлетін (абацилирлеу сәтіне дейін).
    • Әсіресе жыныстық жолмен берілетін аурулар (емделмеген мерез, емделмеген соз, емделмеген урогениталды хламидиоз).
    • Алапес, АХЖ - 10 бойынша кодтары А30.0 - А30.9.
    • Біріктіруші тіндерді ыдыратудың ауыр сырқаттары (жүйелі қызыл жегі, склеродермия, дерматомиозит).
    • Ороговенияның бұзылуымен ауыр дерматоздар (ихтиоздардың ауыр нысандары, ихтиозонысанды эритродермия, артропатиялық псориаз).
    • Ауыр созылмалы буллездік дерматоздар (акантолиттік көпіршік, пемфигоид, терінің ихтиозонысанды зақымдануы, буллездік эпидермолиз).
    • Медициналық қорытындының негізінде тұрақты басқа күтім мен көмекті қажет ететін аурулар.

Қамқоршыдан/қорғаншыдан патронаттық тәрбиешінің ерекшелігі патронаттық тәрбиеші балаға берілетін төлемдердің үстіне еңбекақы алады. Патронаттық тәрбиеде болатын бала ата-анасынан алименттерді алу құқығын сақтайды, ал қайтыс болған жағдайда – асыраушысынан айрылуы бойынша зейнетақылар және басқа да әлеуметтік төлемдер. Олар сондай-ақ тиісті санаттар үшін көзделген жеңілдіктер құқығына ие (мүгедек бала, жетім бала немесе ата-анасының қамқорлығынсыз қалған бала), қоғамдық көліктегі тегін жол жүру, мектепте тамақтану, жазғы демалыс. Бұдан басқа, патронат тәрбиешіге патронат тәрбиеші мен қорғаншы және қамқоршы орган арасындағы шарт негізінде ақша қаражатын тағайындау туралы шешім шығарылған күннен бастап баланы асырап-бағуға ақшалай қаражат төленеді. Патронат тәрбиешілерге ай сайын мынадай мөлшерде жүргізіледі: мектеп жасына дейінгі бір бала үшін – 9 АЕК, мектеп жасындағы бір бала үшін – 10 АЕК.

1. Педагогикалық білімнің болуы (тиісті білімі болмағанына қарамай тілек білдіргенде орган сіздің кандидатураңызды жеке қасиеттерге назар аудара отырып қарастыруы мүмкін)).
2. Өтінішті қабылдау және мемлекеттік қызмет көрсету нәтижесін беру «электрондық үкіметтің» www.egov.kz веб-порталы (бұдан әрі - портал) арқылы жүзеге асырылады.

Қажетті құжаттар:

1. патронаттық тәрбиеші болғысы келетіндігі туралы және нысанда қаражат тағайындау туралы өтініш;
2. егер көрсетілетін қызметті алушы некеде тұрса, жұбайының (лардың) нотариалды куәландырылған келісімінің электрондық көшірмесі;
3. 2008 жылға дейін немесе Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде некеге тұрған жағдайда, егер некеде болса, неке туралы куәліктің электрондық көшірмесі;
4. көрсетілетін қызметті алушының және (немесе) жұбайының (лардың) тұрғын үйін пайдалану құқығын растайтын құжаттардың электрондық көшірмесі (тұрғын үйге меншік құқығы болмаған кезде);
5. егер патронаттық тәрбиеші болғысы келетін адам үйленген болса, оның есірткіге, уытқа, алкогольге тәуелділіктің болмауы туралы жұбайының денсаулығы туралы анықтама;
6. білім туралы ақпараттың электрондық көшірмесі;
7. патронаттық тәрбиеші болғысы келетін адам некеде болса, баланы (балаларды) патронаттық тәрбиеге алуға ниет білдірген адамның, сондай-ақ жұбайының сотталмағандығы (болуы) туралы мәліметтер;
8. білім беру ұйымында баланың (балалардың) білімі туралы куәліктің электрондық көшірмесі (мектеп оқушылары үшін);
9. баланың (балалардың) пікірінің электрондық көшірмесі (он жасқа толған кезде);
10. жетім балаларды және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды отбасына қабылдағысы келетін адамдар үшін оқуды аяқтағаны туралы куәліктің электрондық көшірмесі (2020 ж. 1 шілдесінен  бастап);
11. екінші деңгейлі банкте ағымдағы шот ашу туралы шарттың электрондық көшірмесі.

1. Қамқоршылық және қорғаншылық органы  баланы тәрбиелеуге үміткер адамның тұрғын үй-тұрмыстық шарттарына тексеру жүргізеді, оның қорытындылары бойынша акт дайындалады. Бас тарту туралы шешім қабылданған жағдайда қорғаншы орган баланы патронаттық тәрбиелеуге алуға тілек білдірген адамға жазбаша түрде дәлелді жауап береді және оған құжаттарды қайтарады.
2. Баланы патронаттық тәрбиеге беру үшін баланы алдын ала таңдау бала күтілетін ұйымның органы мен әкімшілігінің келісімі бойынша.
3. Патронаттық тәрбиеші және қамқоршылық органы арасында шарт жасасу. Баланы патронаттық тәрбиеге беру туралы шарт негізіндегі органның шешімі.

Шарт мыналарды көздейді:

• баланы (балаларды) асырау тәрбиелеу және оқыту шарттары;
• патронаттық тәрбиешілердің құқықтары және міндеттері;
• патронаттық тәрбиешілерге қатынасы бойынша органның міндеттері;
• шартты тоқтату негіздері және салдарлары.

5. Балаларды патронаттық тәрбиешілерге беру. Міндетті құжаттарды ұсыну:

• баланың (балалардың) туу туралы куәлігі;
• медициналық құжаттама, егу картасы;
• білімі туралы құжат;
• қайтыс болғаны туралы куәліктің  көшірмесі,  сот шешімі мен үкімі,ауруы туралы немесе ата-анасын іздеу туралы анықтама және баланың (балалардың) ата-ананың қамқорлығынсыз қалуын растайтын басқа да құжаттар;
• ағалары мен әпкелерінің болуы және орналасқан орны туралы ақпарат;
• оның сақталуына жауапты адамдар туралы мәліметтер және балаға (балаларға) тиісті мүліктің тізілімі;
• балада (балаларда) тұрғын бөлменің болуын растайтын құжат;
• баланың (балалардың) жеке ісінде бар өзге де құжаттар.

6. Сеніп тапсырылған баланың тәрбиесі мен білімі, баланың күтімі. Қамқоршылық және қорғаншылық органына қамқорлықтағының денсаулық жағдайы және оны тәрбиелеу бойынша жұмыс туралы жартыжылдық есептілікті ұсыну.