- Сіздің қажеттіліктеріңіз бен мүмкіндіктеріңіз. Ең алдымен, өз қажеттіліктеріңіз бен мүмкіндіктеріңізді нақты бағалап алыңыз, өйткені көп нәрсе сіздің төлем қабілетіңізге, яғни жалақыңызға және ай сайын ипотекалық кредитті өтеу үшін төлей алатын сомаға, сондай-ақ ипотекалық кредит бойынша бастапқы жарнаны төлеуге арналған жеке жинақтарыңыздың болуына байланысты. Әрі қарай қолайлы кредиттік бағдарламаны таңдап, оған байланысты барлық шығындарды есептеу үшін өзіңізге ипотека арқылы нақты не сатып алғыңыз келетінін: пәтер, коттедж, қайталама нарықта немесе жаңа ғимаратта, қанша бөлмелі екенін анықтаңыз. Ол үшін тұрғын үй мен ипотеканы таңдау сервисін пайдалана аласыз.

-  Банк таңдау. Көптеген банктер мен ипотекалық бағдарламалардың ішінен өзіңіз үшін барлық жағынан қолайлы кредиттік бағдарламаны таңдау қажет болады. Бұл жағдайда сіздің талаптарыңызға, тілектеріңізге және мүмкіндіктеріңізге сәйкес келетін бағдарламаны таңдап берген банк қызметкеріне жүгіне аласыз; ол сізге барлық қажетті құжаттарды, оның ішінде кредиттік өтінімді қалай рәсімдеу керектігін дұрыс түсіндіріп береді не әр түрлі банктердің барлық ұсынылған ипотекалық бағдарламаларын зерделеп, оны өзіңіз түсінуге тырысасыз, содан кейін оларды салыстыра отырып, өзіңіз үшін ең қолайлы нұсқаны таңдаңыз.

- Ипотека бойынша шығыстар. Енді Сіз кредит сомасын, пайыздық мөлшерлемелерді және кредит беру мерзімдерін айқындауыңыз қажет. Ипотеканы ресімдеу кезінде кредит беру және қызмет көрсету үшін қосымша алымдар бар екенін ұмытпау керек. Сізге қосымша қандай біржолғы төлемдер жасау керек екенін және бүкіл кредит кезеңінде қандай қосымша шығындарды төлеуге тура келетінін бірден сұрағаныңыз жөн. Өз күшіңізді дербес бағалау үшін Сіз әртүрлі банктердің сайттарында ұсынылған ипотекалық калькуляторларды пайдаланып, ай сайынғы төлемдер сомасын есептей аласыз.

- Ипотекалық кредитті ресімдеу кезінде банктердің қолданыстағы тарифтеріне сәйкес көзделген негізгі шығыстар: жылжымайтын мүлікті сақтандыруды ресімдеу, кредиттік өтінімдерді қарау және беру үшін, кредит бергені үшін комиссия, кредитті мерзімінен бұрын өтегені үшін айыппұлдың болуы және әртүрлі банктердің талаптарына байланысты басқа да қосымша шығыстар. Мынау маңызды: ипотекалық кредит бойынша барлық төлемдерді дәл уақытында жүзеге асырыңыз. Сіздің тұрғылықты жеріңізді өзгерту, жұмыс істеу, неке қию, балалы болу немесе ипотекаға сатып алынған тұрғын үйді қайта жоспарлау сияқты әр қадамыңыз туралы банкке хабарлау қажет болатынына дайын болыңыз. Банк үшін сіз ипотекалық кредитті пайдалану үшін сома мен пайыздарды қайтара алатыныңызға кепілдік қажет, сондықтан бүкіл рәсімнен өтіп, көптеген сұрақтарға жауап беруге дайын болыңыз. Сіздің табысыңыз қандай, қандай пәтер сатып алғыңыз келеді және бастапқы төлем ретінде қанша ақша төлей аласыз? Сонымен қатар, көптеген банктер ипотеканы ресімдеу үшін кепілгерлердің болуын талап етеді. Егер сіз кредитті қайтара алмасаңыз, банк оны сіздің кепілгерлеріңізден өндіріп алады.

Сондай-ақ, құжаттармен (ипотека шарты және басқа құжаттар) алдын-ала таныспай-ақ оларға қол қоюға асықпауға тырысыңыз. Шарттардың көшірмелерін сұраңыз, олармен мұқият танысыңыз, егер Сізде сұрақтар туындаса, құжаттарға қол қойғанға дейін оларды алдын-ала шешуге тырысыңыз.

1. Өтініш берушінің, Кепіл берушінің (Қоса қарыз алушының (қарыз алушылардың), кепілгердің) жеке куәлігінің түпнұсқасы мен көшірмесі.

2.  Неке қию (бұзу) туралы куәліктің түпнұсқасы және көшірмесі не Кепіл берушінің азаматтық қабілеттілігі туралы нотариат куәландырған өтініш (Банктің белгіленген нысаны бойынша).

3. Қазіргі уақыттағы жұмыс орнынан ұйымның бас бухгалтерінің немесе оның орнындағы адамның қолы қойылған, мөрмен расталған, ҚР заңнамасында көзделген барлық ұстап қалуларды көрсете отырып, кемінде соңғы 6 ай кезеңіндегі жалақысы туралы анықтаманың түпнұсқасы.

4. Жинақтаушы зейнетақы қорынан кемінде соңғы 6 ай кезеңіндегі жеке зейнетақы шотынан уәкілетті тұлғаның қолы қойылған, жинақтаушы зейнетақы қорының мөрімен расталған үзінді көшірменің түпнұсқасы.

5. Өтініш берушіде, Қоса қарыз алушыда, Кепілгерде басқа банктер мен ұйымдардың қарыздары бойынша міндеттемелер болған жағдайда, өтеу кестесі бар банктік қарыз шартының түпнұсқасы және көшірмесі.

1. Қарыз алушылардың құқықтарын қорғау мақсатында 2021 жылы Мемлекет басшысы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасындағы банктік, микроқаржылық және коллекторлық қызметті реттеу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы»  Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды, ол қарыз алушыда мерзімі өткен берешектің пайда болу сатысында қарыздарды қайта құрылымдау бойынша шаралар қабылдауды көздейтін 2021 жылғы 1 қазаннан бастап банктер мен микроқаржы ұйымдары үшін азаматтардың барлық кредиттері бойынша мерзімі өткен берешегін реттеудің бірыңғай міндетті тәртібін енгізді.

Қарызды қайта құрылымдау шарттары бойынша кредитормен келісімге қол жеткізілмеген кезде қарыз алушы Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне (бұдан әрі – Агенттік) өтініш жасауға құқылы.

Уәкілетті орган қарыз алушы-жеке тұлға банкке (банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға) жүгінгені және банкпен (банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйыммен) банктік қарыз шартының талаптарын өзгерту туралы өзара қолайлы шешімге қол  жеткізілмегені туралы дәлелдемелерді ұсынған кезде оның өтінішін қарайды.

Ипотекалық қарыз алушыларды қорғау шарасы ретінде Агенттік қарыз алушының өтінішін қарау кезеңінде кредитор халықтың әлеуметтік осал топтарына (бұдан әрі – ХӘОТ) жататын борышкерлердің кепілге қойылған мүлкін өндіріп алу рәсімін бастауға құқылы емес.

Осылайша, қарыз алушылардың құқықтарын заңнамалық деңгейде қорғау мақсатында 2021 жылы банктерге берешекті реттеу режимі шеңберінде барлық шараны қабылдамай кепілге салынған мүліктен өндіріп алуға тыйым салатын нормалар қабылданды.

Сонымен қатар, теріс кредиттік тарихы бар азаматтардың қаржылық қызметтерге қол жеткізуін қалпына келтіру үшін Агенттік өтелмеген проблемалық берешек салдарынан теріс кредиттік тарихы бар және қайта құрылымдауды қажет ететін қарыз алушыларды оңалту тетігін енгізді.

Тетікте ағымдағы мерзімі өткен берешектің болуына немесе болмауына байланысты қарыз алушының өз кредиттері бойынша «оңалтылды» мәртебесін алу мүмкіндігі көзделеді.

Қарыздарды өтеуде қиындық көріп отырған қарыз алушылар үшін кредиттік ұйымдардың қарызды қайта құрылымдау (кредит бойынша төлемдерді кейінге қалдыру, қарызды өтеу мерзімін ұлғайту, сыйақы мөлшерлемесін азайту, берешектің бір бөлігін есептен шығару және басқалары) мүмкіндігімен оңалту жоспарын жасау және қарыз алушының төлем қабілеттілігін бағалауға сүйене отырып, кредитті өтеудің неғұрлым ыңғайлы кестесін қалыптастыру бойынша жеке жұмыс жүргізуі көзделген.

2. Жылжымайтын мүлікті өндіріп алу кезінде кепіл берушілердің құқықтарын қорғау, кепілдегі мүлік сауда-саттығының айқындығын қамтамасыз ету мақсатында 2021 жылғы 31 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік басқару, екінші деңгейдегі банктердің кепілдік саясатын, бағалау қызметін реттеуді және атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» №100-VII Заң қабылданды, онда мыналар көзделеді:

- мерзімі кешіктірілген берешектің ипотекалық қарыздар бойынша кепілге берілген мүліктің құнына мардымсыздығы мен сәйкессіздігі өлшемшарттарының артуы. Осылайша, орындалмаған міндеттеме сомасы 10%-дан 15%-ға дейін, мерзімді кешіктіру мерзімі 3 айдан 6 айға дейін ұлғайтылды;

- баспананы сауда-саттықта төмендетілген құны бойынша сатуға тыйым салу, кепілді сату бағасын төмендету шегі бастапқы бағалау құнынан 75%-ға дейін арттырылды, бұрын бұл шек 50%-ды құраған. 

- сауда-саттыққа кредитордың, оның қызметкерлері мен үлестес тұлғаларының қатысуына тыйым салу арқылы кредиторлар тарапынан жосықсыз іс-әрекеттер тоқтатылды;

 - сот орындаушысының борышкерге тыйым салынған мүлікті (баспананы) 3 айлық мерзімде дербес түрде өткізу құқығын беру міндеті енгізілді;

- борышкер-жеке тұлғада өндіріп алуға болатын, жалақының екі еселенген ең төменгі мөлшерінен асатын басқа мүлік немесе кірістер болмайтын жағдайда, ипотекалық тұрғын үй қарызы шарты бойынша кепілге берілген жылжымайтын мүлікті сот тәртібімен сату жағдайында ипотеканы тоқтату.

- кепіл өткізілгеннен кейін бланктік берешекті есептен шығарудың негіздемелері кеңейтілді. Борышкер-жеке тұлғада өндіріп алуға болатын, жалақының 2 еселік минималды мөлшерінен асатын басқа мүлік немесе кірістер болмайтын жағдайда, ипотекалық тұрғын үй қарызы шарты бойынша кепілге берілген жылжымайтын мүлікті сот тәртібімен сату жағдайында қалған берешек есептен шығарылатын болады.