Ваш браузер не поддерживает JavaScript или его поддержка отключена. Пожалуста включите JavaScript, т.к. он необходим для корректной работы портала Электронного правительства Республики Казахстан.

ҚР марапаттар және оларға ұсыну тәртібі Баспаға шығару нұсқасы

Cоңғы өзгеріс: 03.05.2023

Сондай-ақ қараңыздар:

Қазақ әліпбиінің латын графикасына кезең-кезеңмен көшуі

Астана, Алматы, Шымкент қалалары және ҚР облыстық орталықтарының мәдениет басқармаларының байланыстары

Мемлекеттік марапат қоғам және мемлекет тарапынан жалпы жеке адамға құрметті көрсету белгісі және марапаттаудың маңызды элементі болған. Қазақстанда марапаттардың жалпы 20 түрі бар, ол әр түрлі марапаттарды, медальдар және құрмет атақтарын қамтиды. Егер сіз өз әріптесіңіз, досыңыз, туысқаныңыз немесе басқа да танысыңыз мемлекеттік марапатқа лайық деп тапсаңыз, онда бұл мақалада қандай да бір марапатты қандай еңбегі үшін алуға болатынын және марапаттауға ұсыну тәртібі қандай екенін біле аласыз.

ҚР мемлекеттік марапаттар және олар кімге беріледі?

ҚР еңбегі сіңген ҚР азаматтары, шетелдіктер және азаматтығы жоқ адамдар мемлекеттік, қоғамдық, шығармашылық қызмет, еңбек және жауынгерлік ерліктері үшін мемлекеттік марапаттармен марапатталады. Марапаттауды ҚР Президенті жүзеге асырады. Сол немесе өзге марапаттың түрі марапаттауға ұсынылғанның еңбек дәрежесі мен сипатынан шыға отырып анықталады.
«Алтын Қыран» жоғары дәрежелік орденімен марапаттауды ҚР Президенті анықтайды. Өзге мемлекеттік марапаттармен марапаттауға ұсынысты ҚР Президентіне Парламент, ҚР Үкіметі, министрліктер, агенттіктер, әкімдіктер, шығармашылық одақтар және басқа ұйымдар енгізеді.
Шетелдік азаматтарды марапаттауға ұсынуды Сыртқы істер министрлігі, басқа министрліктер және мемлекеттік комитеттер, ҚР өзге орталық атқарушы органдары жалпы негіздерде жүргізіледі.
Көп балалаы аналардың марапаттары және батырлық ерліктер мен экстремалдық жағдайлардан басқа жағдайда азаматтарды кезекті марапатқа ұсыну алдыңғы марапаттаудан кейін 5 жылдан бұрын жүргізілмейді.
Әр түрлі дәрежелік және жоғары дәрежелік ерекшелік белгілерінен басқа жағдайда бір орденмен және медальмен бір тұлға екі рет марапаттала алмайды.
Ел мүддесін қорғауда көрсеткен батылдық, ержүректік және батырлық үшін ҚР мемлекеттік марапаттарымен марапаттау өмірлік болуы мүмкін.
ҚР ордендерінің кез келгенімен марапатталған адамдар осы орденнің кавалерлері болып аталады.

Марапаттауға ұсыну тәртібі

Мемлекеттік марапатқа әрбір ұсынылатынға белгіленген үлгідегі марапаттау парағы құрастырылады. Марапаттау парағында марапатталатынның тұлғасын сипаттайтын мәліметтер, саладағы және аталмыш ұжымдағы жалпы еңбек өтілі, оның нақты еңбектері, жұмыстың тиімділігі мен сапасы туралы мәліметтер, өндіріске тартылған тұлғалар үшін жұмыстың негізгі нәтижелері, сондай-ақ оған берілуі мүмкін марапат көрсетіледі. Марапаттау парағына ұйым басшысы қол қояды.
Бірінші басшыға марапаттау парағына жоғары сатылы органның басшысы қол қояды. Марапаттау парақтары басшылары қол қойған ұйымдардың мөрлерімен бекітіледі.
Тиісті марапатқа ұсынылатын көп балалы анаға белгіленген үлгідегі марапаттау парағы толтырылады. Марапаттау парақтары: жұмыс істейтін аналар үшін – жұмыс орны бойынша; еңбек ұжымынан тыс жұмыс істейтін және жұмыс істемейтін аналар үшін – әкімдіктер толтырады және олардың қолымен және мөрімен расталады. Марапаттау парағы ана және баланың жеке құжаттары негізінде толтырылады, ал хабарсыз кеткен немесе қаза тапқан балаларға тиісті органдардың анықтамалары немесе басқа да растаушы құжаттары ұсынылады. Балаларының болуын растайтын анықтамалар 1 жыл ішінде жарамды. Марапаттау парағы бір данада толтырылады, оған ұсынылушының екі фотосуреті қоса беріледі:
«Халық каһарманы» атағын тағайындауға өлшемі 4х5см; құрмет атағын тағайындауға – келесі бетінде аты-жөнінен көрсетумен 3х4см өлшемді фотосурет.

Дұрыс емес рәсімделген марапаттау материалдары қарауға қабылданбайды. Еңбек ұжымы марапаттау үшін үміткерлерді ұсынған жағдайда марапаттау парағы және марапаттау туралы ұжымның сұраныс хаты тиісті атқару органдарына немесе министрліктерге, агенттіктерге, мемлекеттік комитеттерге, әскери ведомстволарға және басқа органдарға жіберіледі, олар келіп түскен материалдарды қарайды және ұсыныстарды дайындайды.

ҚР Президентінің атына ұсыныс енгізіледі:

Ұйымдардың қызметкерлеріне меншік нысанынан тәуелсіз жергілікті мемлекеттік органдар, аймақтық қоғамдық бірлестіктердің өкілдері – Астана және Алматы қалаларының, облыстарының әкімдері.
Орталық мемлекеттік органдардың, ҚР Президентіне тікелей бағынышты және есепті органдардың, республикалық шығармашылық одақтар және қоғамдық бірлестіктердің қызметкерлеріне – осы ұйымдардың басшыларына.
ҚР Президентіне тікелей бағынышты және есепті орталық мемлекеттік органдардың бірінші басшыларына, ҚР Парламенті және Үкіметі, Астана және Алматы қалаларының, облыстарының мәслихаттарының әкімдеріне және хатшыларына.

Әр марапаттауға ұсынылатынға ұсыныс жеке дайындалады. Қорғаныс министрлігі, Ішкі істер министрлігі, Ұлттық қауіпсіздік комитеті, Республикалық ұлан, ҚР Президентінің Күзет қызметі қызметкерлерін және әскери қызметкерлерді марапаттау туралы сұранысхатты ұсыну тәртібі, сондай-ақ осы органдардың азаматтық контингентін олардың басшылығы анықтайды. Шетелде жұмыс істейтін ҚР азаматтарын, сондай-ақ шетелде тұратын шетелдіктер және азаматтығы жоқ тұлғаларды марапаттау туралы ұсыныстарды Сыртқы істер министрлігі немесе Сыртқы істер министрлігімен келісу бойынша басқа министрліктер, мемлекеттік комитеттер, өзге орталық атқару органдары ұсынады. Республика аумағында тұратын шетелдік азаматтарды марапаттауға ұсыну жалпы негіздерде жүргізіледі.
Марапаттар бойынша ұсыныстарды алдын ала қарау және дайындау үшін ҚР Президенті жанынан мемлекеттік марапаттар бойынша комиссия құрылады.
Марапаттау туралы сұраныстарды комиссияның қарау нәтижелері туралы үміткерлерді ұсынғандарға ауызша нысанда хабарланады. Марапаттау немесе бас тарту бойынша комиссияның шешіміне азаматтардың шағымдары мен өтініштері қарастырылмайды.

Марапатталған адамдардың артықшылықтары және мәртебесі

Мемлекеттік марапаттан айыру мүмкін бе?

Жоғалтқан жағдайда

ҚР мемлекеттік марапаттарына лайықты тұлғалар олардың сақталуын қамтамасыз етуі тиіс. Мемлекеттік марапаттарды және олардың құжаттарын жоғалтқан жағдайда марапатталғандар өздерінің марапаттарға құқықтарын сақтайды.
«Алтын Қыран», Алтын жұлдыз,ордендер, медальдар және ерекшелік марапат белгілерінің телнұсқалары жоғалғанның орнына қағида бойынша берілмейді.Марапатталған олардың жоғалуының алдын ала алмаған жағдайда, өрт, жер сілкінісіжәне басқа да табиғи апаттар нәтижесінде жоғалған жағдайда ҚР Президентінің жанындағы мемлекеттік марапаттар жөніндегі комиссияның шешімімен беріле алады.
Марапаттау туралы құжаттардың телнұсқалары оларды жоғалтқан жағдайда жергілікті атқарушыоргандардың сұраныс хаты бойынша Мемлекеттік марапаттар жөніндегі комиссияның шешімімен беріледі.
Қайтыс болған азаматтардың және қайтыс болғанға дейін марапатталған ҚР ордендері, медальдары, құрмет белгілері марапаттау белгілері, сондай-ақ оларды марапаттау туралы құжаттарды туысқандарына естелік ретінде мұраға қалады.
Қайтыс болған адамның мұрагерлерінің келісімімен оны марапаттау туралы құжаттар мен марапаттар мұражайларға сақтау және экспонациялау үшін беріле алады.
Егер қайтыс болғанадамның мұрагері жоқ болса, оны марапаттау туралы құжаттар және марапаттары ҚР Президентіне жіберіледі.

ҚР Заңының 39-1-бабына сәйкес шетелдік азаматтар және азаматтығы жоқ мемлекеттік марапаттармен марапатталғандар осы марапаттарды марапаттау туралы құжаттар болғанда Республика шекарасынан шығаруға құқылы.

Бағалы металдардан мемлекеттік марапаттарды шығару тәртібі ҚР заңнамасымен анықталады.

Марапаттардың түрлері

№	Атауы	Сипаттамасы	Марапаттауға үміткерлер
ҚР ордендері
1	«Алтын Қыран» жоғары дәрежелік ерекшелік белгісі	1995 жылы жасалған. Белгі 585 және 750 сынамалы ақ, қызыл және сары түсті орден негізімен жалғастыру буыны бар алтын қорытындысынан орындалған аспаны құрайды, келесі бетінде күрделі құлыпты түйреуіш түріндегі бекіткіш бар. Жоғары дәрежелі ерекшелік белгісі болып табылады.	Ерекше мемлекеттік еңбектері ұшін ҚР немесе КСР Одағының ордендерінің бірімен бұрын марапатталған азаматтарға беріледі.
2	«Халық қаһарманы»	1993 жылы жасалған. Айрықша дәрежелі ерекшелік белгісі. Айрықша дәрежелік ерекшелік белгісі - Алтын жұлдыз және «Отан» ордені беріледі. Тегіс екіқырлы нұрлары бар жетіұшты жұлдызды құрайды. Нұрларының арасында негізде жеті түссіз фианиттер қойылған. Жұлдыз жалғастыру буынының көмегімен ордендік негізге тағылған. Жоғары дәрежелік ерекшелік белгісі болып табылады.	Бостандық және тәуелсіздік құрметіне жауынгерлік ерліктер, ҚР алдында берілетін қызметтері үшін беріледі.
3	«Қазақстанның Еңбек Epi	Ерекше дәрежелік белгі — Алтын жұлдыз және «Отан» ордені беріледі. Орден негізіне жалғастыру буынымен бекітілген аспаны құрайды. Аспа жеті нұрлы көлемді жұлдыз түріндегі алтын қорытпасынан орындалған. Жоғары дәрежелік ерекшелік белгісі болып табылады.	ҚР экономикалық, әлеуметтік-гуманитарлық дамытудағы асқан жетістіктері үшін беріледі.
4	«Отан»	1993 жылы құрылған. Негіз және аспадан тұрады. Аспаның ортасында елтаңба, елтаңбаның екі жағынан бидайдың суреті орналасқан, ал елтаңба астында «Отан» жазуы бар. Жоғары дәрежелік ерекшелік белгісі.	Мемлекеттік және қоғамдық қызметтегі, әлеуметтік саланы, ғылым және мәдениетті дамытудағы, мемлекеттік, құқық қорғау және әскери қызметтегі, демократия және әлеуметтік алға басуды дамытудағы ерекше қызметтері үшін азаматтар марапатталады.
5	«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті»	ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың құрметіне 2001 жылы 1 қаңтардағы Конституциялық заң негізінде жасалған. Орден жұлдызы алтын он алты ұшты алтықырлы жұлдызды құрайды, онда жұлдыздың басқасынан қысқа 8 нұрымен кезектеседі. Ортасында Нұрсұлтан Назарбаевтың алтын профилімен көк эмальді медальон бар. Орталық медальон ақ түсті оқамен қоршалған.	ҚР қалыптасу, гүлдену және даңқты болуына жағдай жасайтын мемлекеттік және қоғамдық қызметтегі ерекше еңбегі үшін марапатталады. ҚР ерекше еңбегі үшін шетелдік мемлекеттердің үкіметтерінің басшылары және жетекшілері марапатталуы мүмкін.
6	«Барыс»	1999 жылы жасалған. 3 деңгейден тұрады: І дәрежелі «Барыс» I – иық лентасындағы белгіден және жұлдыздан тұрады; ІІ дәрежелі «Барыс» – кеуде қалыбындағы белгіден тұрады; ІІІ дәрежелі «Барыс» – мойынға тағылатын лентадағы белгіден тұрады.	- ҚР мемлекеттілігін және егемендігін нығайту ісіндегі; - Қазақстан халқының бірлігі мен қоғам консолидациясы, бейбітшілікті қамтамасыз етудегі; - мемлекеттік, өндірістік, ғылыми, әлеуметтік-мәдени және қоғамдық қызметтегі; - халықтар арасындағы әріптестікті нығайту, ұлттық мәдениеттерді өзара байыту және мемлекеттер арасындағы достық қатынастарды жақындатудағы ерекше еңбегі үшін беріледі.
7	«Даңк»	1993 жылы жасалған. Иық лентасындағы орден белгісі және жұлдыздан тұрады. «Даңк» ордені 2 дәрежеден тұрады: - І дәрежелі «Даңқ»; - ІІ дәрежелі «Даңқ». Бірінші дәрежелі орден белгісі күміс сегізқырлы көпнұрлы бедерлі жұлдызды құрайды оған өлшемі кіші, бірақ қырлы нұрлары бар дәл осындай жұлдыз салынған. Жұлдызға екі айқасқан қылыш және дөңгелек алтын қалқанды найза салынған. Екінші дәрежелі орден бірінші дәрежелі белгіні қайталайды, бірақ өлшемі кіші.	ҚК жоғары офицерлік құрамына, басқа әскерлерге және әскери құрылымдарға, сондай-ақ арнайы мемлекеттік органдарға, прокуратура , ұлттық қауіпсіздік, ҚР ішкі істер органдарындағы адамдарға: - басшылық ісіндегі жетістіктер және әскерді басқару, әскерлердің жоғары дайындығы және елдің қорғаныс қабілеттілігін қамтамасыз ету; - әскери, шекаралық және ішкі қызметті жақсы ұйымдастырғаны, ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қоғамдық тәртіпті қорғау және заңдылықты нығайту үшін қосқан еңбегіне беріледі.
8	«Айбын»	1995 жылы жасалған. Орден күмістен жасалады, нысаны жұлдыз негізіндегі сегізқырлы жұлдыз, жұлдыздардың қарама-қарсы ұштары арасындағы қашықтық - 45 мм. Орденнің ортасында қару белгісі бар қалқан орналасқан. Төменгі жағында шие түсті фонда орденнің атауы көрсетілген. Үш дәрежеден тұрады: - І дәрежелі «Айбын»; - ІІ дәрежелі «Айбын»; - ІІІ дәрежелі «Айбын». І және ІІ дәрежелі «Айбын» ордендерімен кіші және аға офицерлік құрамдардың тұлғалары марапатталады. ІІІ дәрежелі «Айбын» орденімен солдаттар, матростар, сержанттар, старшиналар марапатталады.	-заңдылық пен қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етудегі, жаңа әскери техниканы игерудегі және әскерлердің жоғары әскери дайындығын қолдаудағы, әскери дайындықта қол жеткізген жетістіктері үшін; - әскери және қызметтік парызды орындауда көрінген жанкештілік және қаһармандық, сондай-ақ мемлекет мүдделерін қорғаудағы жасалған ерліктері үшін ӘҚ әскери қызметкерлері, басқа әскерлер және арнайы мемлекеттік органдардың, прокуратура органдарының, ұлттық қауіпсіздік органдары, ҚР ішкі істер органдарының қызметкерлері марапатталады.
9	«Парасат»	1993 жылы жасалған. Орден белгісі алтын жалатылған күмістен тұтас мөрлеу әдісімен дайындалған. Белгі сегіз қырлы жұлдызды құрайды, ұштары үш екі қырлы нұрлардан түзілген, олардың ортаңғысы шеткіден сәл үлкен; жұлдыздың ұштары арасында кішігірім екіқырлы нұр бар. Орталық медальон геометриялық өрнек түрінде: ортасында тікбұрышты ромб, ұшынан екеуден екіқырлы сәуле таралады; ромб бұрыштарынан, үшбұрышты екіқырлы денелерден тұрады.	ғылым және мәдениет қызметкерлері, мемлекеттік және қоғамдық қызметкерлер, сондай-ақ адам құқықтарын және оның әлеуметтік мүдделерін қорғау бойынша белсенді қызмет үшін немесе Республиканың рухани және зияткерлік әлеуетін дамытуға үлкен жеке үлес қосқан азаматтар марапатталады. «Достық» орденімен қоғамдағы өзара келісімді сақтау бойынша жемісті жұмыс үшін, халықтар арасындағы достық және әріптестік, бейбітшілікті нығайтудағы еңбектері үшін марапатталады.
10	«Құрмет»	1993 жылы жасалған. Орден белгісі күмістен дайындалады және алтын жалатылған бесқырлы жұлдыздан тұрады, оның ұштары жасыл түсті эмальмен жабылған және қазақ оюының элементтерімен аяқталады. Нұрларының ашылған нұрлар түріндегі күміс штралдар бар. Белгінің ортасында алтын күннің суреті бар көк эмальды дөңгелек медальон бар. Медальонда «ҚҰРМЕТ» жазуы бар қызыл эмалды лента	Мемлекеттік органдардағы үлгілі қызмет және белсенді қоғамдық қызметтегі үлгілі қызмет үшін экономика, әлеуметтік сала, ғылым және мәдениетті дамытудағы еңбектері үшін азаматтар марапатталады.
Медали РК
1	«Ерлігі үшін»	1993 жылы жасалған. Негізден және аспадан тұрады. Аспада «Ерлігі үшін» жазбасы бар.	Адам өмірін құтқарумен байланысты экстремалды жағдайларда (суда, өртте, табиғи апатта); қылмыскерлікпен күресте көрсеткен ерлігі мен қайсарлығы үшін азаматтар марапатталады.
2	«Жауынгерлік ерлігі үшін»"	1995 жылы жасалған. Медаль диаметрі 34 мм шеңбер нысанға ие. Шеңбердің ортасында сегізқырлы жұлдыз орналасқан, жұлдыздың ішінде қалқан онда қарудың белгісі орналасқан. Медальдің атауы шеңбер бойынша жазылған, әріптер өлшемі - 3,5х3 мм.	ҚК, басқа әскерлердің және ҚР әскери құрылымдарының әскери қызметкерлері, сондай-ақ арнайы мемлекеттік органдардың қызметкерлері, прокуратура органдары, ҚР ішкі істер, ұлттық қауіпсіздік, прокуратура органдарының қызметкерлері марапатталады
3	«Ерен еңбегі үшін» (орден За трудовое отличие)	1993 жылы құрылған. Шеңбер негізден және аспадан тұрады. Аспада «Ерен еңбегі үшін» жазуы бар және астыңғы жағынан бидай суреті салынған.	Әскери бөлімнің, бөлімшенің әскеридай міндеттерді ойдағыдай орындауына жағдай жасайтын сондай-ақ қылмыскерлікпен күрестегі шебер, бастамашыл және батыл әрекеттері үшін марапатталады; - мемлекеттік шекараны қорғауда көрінген ерлігі үшін; - қызметті атқару кезіндегі еңбегі үшін.
4	«Шапағат»	1995 жылы құрылған. Негізден және дөңгелек нысанды аспадан тұрады. Аспада күн және қарлығаш бейнеленген. Суреттің үстіңгі жағында «Шапағат» жазуы бар.	белсенді және жемісті қызмет және қайырымдылық үшін азаматтар марапатталады.
ҚР Құрмет атақтары
1	«Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері»	Дөңгелек нысанды аспадан және аспадан тұрады. Аспада күн және қыран бейнеленген, шеңбердің ішінде «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» деп жазылған	республика алдындағы үлкен еңбектері үшін көрнекті мемлекеттік және қоғамдық қайраткерлер, ғылым, мәдениет, өнер, өндіріс және әлеуметтік саланың өкілдері марапатталады
2	«Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы»	1993 жылы жасалған.	әуеде ұшудың берілген бағдарламасын ойдағыдай жүзеге асырған, алдына қойылған ғылыми-техникалық, зерттеу және практикалық міндеттерді ойдағыдай жүзеге асырған азаматтарға тағайындалады.
3	«Алтын алқа»	«Алтын алқа» алқасы 1993 жылы жасалған.	жеті және одан да көп балаларды туған және тәрбиелеген аналар марапатталады.
4	«Күміс алқа»	«Kүміc алқа» алқасы 1993 жылы жасалған.	Алты және одан да артық балаларды туған және тәрбиелеген аналар марапатталады.

Ведомстволық марапаттар

Барлық айтылғандардан басқа ведомстволық марапаттар бар. Ведомстволық марапаттау туралы ұсыныс сіңірген еңбек жылдарына жету бойынша мемлекеттік, кәсіби, өзге де мерекелер және мерейтой күндерін мерекелеу жағдайы бойынша қаралады. Ведомстволық марапаттар ведомствосына байланысты жіктеледі:

«Қазақстан Республикасының сыртқы саясатына қосқан үлесі үшін» медалі;
«Мұнай-газ кешенін дамытуға қосқан үлесі үшін» медалі
«Әділет органдары жүйесін дамытуға қосқан үлесі үшін» медалі
«Қазақстан Республикасы дипломатиялық қызметінің еңбек сіңірген қызметкері» марапат белгісі
«Мұнай-газ саласының еңбек сіңірген қызметкері» марапат белгісі
«Әділет органдары жүйесінің құрметті қызметкері» марапат белгісі
«Заңгер» І, ІІ, ІІІ дәрежесі марапат белгісі:
      1) «Заңгер» І дәрежесі – әділет органдарының жүйесіндегі 12 жыл еңбегі үшін марапаттауға арналған;
      2) «Заңгер» ІІ степени – әділет органдары жүйесіндегі 10 жыл қызметі үшін марапаттауға арналған;
      3) «Заңгер» ІІІ дәреже– әділет органдары жүйесіндегі 7 жыл қызметі үшін марапаттауға арналған.

«Әділет органдарының үздігі» марапат белгісі
«Қаржы қызметінің үздігі» марапат белгісі
«Салық қызметінің үздігі» марапат белгісі
«Әлеуметтік-еңбек саласының үздігі» марапат белгісі
«Ауыл шаруашылығы саласының үздігі» марапат белгісі
«Құрметті авиатор» марапат белгісі
«Құрметті жолшы» марапат белгісі
«Құрметті автокөлікші» марапат белгісі
«Су көлігі саласының үздігі» марапат белгісі
«Еңбек сiңiрген энергетик» марапат белгісі
І, ІІ, ІІІ дәрежелі «Еңбек даңқы» марапат белгісі:
      1) І дәрежелі «Еңбек даңқы» марапат белгісі – металлургия өнеркәсібі саласындағы 12 жыл еңбек сіңірген қызметі үшін марапаттауға арналған;
      2) ІІ дәрежелі «Еңбек даңқы» – металлургиялық өнеркәсіп саласындағы 8 жыл еңбегі үшін марапаттауға арналған;
      3) ІІІ дәрежелі «Еңбек даңқы» – металлургиялық өнеркәсіп саласындағы 5 жыл қызметі үшін марапаттауға арналған.
І, ІІ, ІІІ дәрежелі «Кенші даңқы» марапаттау белгісі:
      1) І дәрежелі «Кенші даңқы» – тау-кен өнеркәсібі және шахта құрылысы саласындағы 12 жыл қызметі үшін марапаттауға арналған;
      2) ІІ дәрежелі «Кенші даңқы» – тау-кен өнеркәсібі және шахта құрылысы саласындағы 8 жыл қызметі үшін марапаттауға арналған;
      3) III дәрежелі «Кенші даңқы» – тау-кен өнеркәсібі және шахта құрылысы саласындағы 5 жыл қызметі үшін марапаттауға арналған.
І, ІІ, ІІІ дәрежелі «Шахтер даңқы» марапаттау белгілері:
«Шахтер даңқы» марапаттау белгісі үш дәрежеден тұрады:
      1) І дәрежелі «Шахтер даңқы» – көмір өнеркәсібіндегі саладағы 12 жыл еңбегі үшін;
      2) ІІ дәрежелі «Шахтер даңқы» – көмір өнеркәсібі саласындағы 8 жыл еңбегі үшін;
      3) ІІІ дәрежелі «Шахтер даңқы» – көмір өнеркәсібі саласындағы 5 жыл еңбегі үшін.
«Құрметтi энергетик» марапат белгісі
«Құрметті машина жасаушы» марапат белгісі
«Атом саласының үздігі» марапат белгісі
«Денсаулық сақтау ісіне қосқан үлесі үшін» марапат белгісі
«Ы. Алтынсарин» марапат белгісі
«Ғылымды дамытуға сіңірген еңбегі үшін» марапат белгісі
«Білім беру ісінің құрметті қызметкері» марапат белгісі
«Мәдениет саласының үздігі» марапат белгісі
«Дене шынықтыру және спортты дамытуға сіңірген еңбегі үшін» марапат белгісі
«Туризм саласына сіңірген еңбегі үшін» марапат белгісі
«Құрметті спорт қызметкері»
«Туризм саласының үздігі» марапат белгісі
«Экология саласының үздігі» марапат белгісі
«Құрметті құрылысшы» марапат белгісі
«Құрметті сәулетші» марапат белгісі
«Химия өнеркәсібінің үздік қызметкері» марапат белгісі
«Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығының құрметті қызметкері» марапат белгісі
«Статистика үздігі» марапат белгісі
«Үздік байланысшы» марапат белгісі
«Жер қойнауының құрметті барлаушысы» марапат белгісі
«Жер қойнауын барлаудың үздігі» марапат белгісі «Заң саласының үздігі» марапат белгісі