Қаржылық пирамида – ақшаны немесе өзге мүлікті не оған жеке және (немесе) заңды тұлғалардың құқығын тартудан кірісті қабылданған міндеттемелерді қамтамасыз ететін кәсіпкерлік қызметке тартылған қаражатты пайдаланбай тарту жөніндегі заңсыз қызметті осы активтерді қайта бөлу және басқа адамдардың жарналары есебінен бір қатысушылардың баюы жолымен жүзеге асыратын ұйым.

Қаржы пирамидасының ерекшелігі – тез және оңай ақша табу туралы уәде. Қаржы пирамидалары көбінесе өздерін инвестициялық кәсіпорын ретінде көрсетеді. Олар, мысалы, акциялар мен облигацияларды сатып алуды ұсынады, жоғары өнімді құрылысқа, алтын өндіруге немесе ультра тиімді өндіріске инвестиция салуға уәде береді. Олар жарнама науқанында қатты және тартымды ұрандарды ұсынады: Интернет компаниясы, инновациялық жоба, криптавалюталар, тұрғын үй кооперативтері, алтын, әлеуметтік желілер.

Заманауи пирамидалардың өмір сүру ұзақтығы ұйымдастыру көлеміне және бағдарламаларға байланысты. Көлемі мен ерекшелігіне байланысты, ол 3 күннен 16 жылға дейін жүзеге асыра алады. Мысалы, пирамида түріндегі әйгілі Madoff Investment Securities (АҚШ) инвестициялық компаниясы 48 жылға созылды (1960-2008).

● Көп деңгейлі пирамидалар - бұл құрылымның құрылуының және жұмыс істеуінің негізгі тетігі: әрбір келген адам бастапқы төлем жасайды, ол иерархиядағы жоғары сатыдағы мүшелер арасында таратылады.Өз кезегінде, жаңадан бастаушы ақша табу үшін жарналары да осылай бөлінетін бірнеше адамды шақыруы керек.Осылайша, жаңа мүшелер ағымы аяқталғанша жалғасады.

● Желілік маркетинг қағидатына негізделген пирамидалар - бұл схеманы іске асырудың негізгі тетігі компанияның тауарларды / қызметтерді сатуы болып табылады. Бұл жағдайда өнім жасуша болып табылады және көбінесе оның құны асыра бағаланады. Жиі бұл өнімдер: сағаттар, косметика, тұрмыстық химия, және т.б. болып табылады.

● Мессенджерлеріне шақырту сілтемелері арқылы қағидатына негізделген пирамидалар - WhatApp, Telegram және т.б. мессенджерлерде онлайн-топтарда ғана жүзеге асырылады. Топ құрылады, ол үшін сіз белгілі бір соманы төлеуіңіз қажет. Қосылғаннан кейін қосымша 2-4 адамды шақыру қажет, 200% -дан 400%-ға дейін сыйақы беріледі. Шақырылған қатысушылар саны шектелмейді.              

● Эксклюзивті клубқа қатысу (мүшелік) – клубтар круиздер, ваучерлер, саяхаттар, бизнесті құру және жылжыту, маркетинг, инвестициялар, копирайтинг, сонымен қатар хиромантия, астрономия, ақыл-ой тепе-теңдігін жақсарту, психология, нумерология, симвлдар, сиқыр және т.б. ұсынады.

Қатысушы бағдарламаларға байланысты (1-3 жылдан 5-10 жылға дейін) белгілі бір мерзім ішінде басқа қатысушыларды тартуы және (немесе) кіру жарнасын енгізуі қажет.
Қаржы пирамидасының белгілері

Сонымен қатар, қаржы пирамидалары қаржы пирамидаларының келесі белгілеріне ие:

- Компанияның, жеке тұлғаның немесе қоғамдық жобаның қызметі туралы нақты анықтама жоқ (бірегей қызмет туралы мәлімдеме).

- Компанияның немесе Жобаның қызметіне кейіннен қатысу үшін алдын ала (арнайы) жарналардың болуы.

- Нарықтық көрсеткіш деңгейінен едәуір жоғары табыстылықтың жария уәдесі.

- Табыстылыққа кепілдік беру (банк салымдарынан басқа қаржы нарығында тыйым салынған);

- Атауларда, символизмдерде, жарнамаларда сөздер мен сөз тіркестерін немесе оларды танымал компанияларға, брендтерге ұқсайтын символизмдерді қолдану.

- Компанияның, жеке тұлғаның немесе жария жобаның өз қызметін растай алмауы (тартылған қаражатты орналастыру бағыттары, оларды орналастыру туралы ақпарат). Көбінесе «қаржы пирамидалары» өз қызметін жоғары табыстылықпен байланысты салаларда жүргізетіндерін мәлімдейді: мұнай өндіру, алтын өндіру, құрылыс, микроқаржы қызметі, Forex нарығы.

Қаржылық пирамидалардың әртүрлі түрлері бар, бірақ ерекше белгілерге назар аудара отырып, сіз өзіңізді және жақындарыңызды қауіпсіздендіріп, тарту қаупін азайтуға болатынын еске саламыз.

Сонымен қатар, ҚНРДА сайтында заңсыз қызмет белгілері (лицензияланбаған инвестициялық делдал белгілері, қаржы пирамидаларының белгілері) бар ұйымдардың тізімі жарияланды. Көрсетілген тізімде ҚНРДА азаматтардың шағымдары түскен қаржы пирамидаларының белгілері бар ұйымдар бар.

Сізге қаржы пирамидасының қатысушысы болу ұсынылған жағдайда, дереу тұрғылықты жеріңіз бойынша құқық қорғау органдарына, ІІМ мен ҚМА-ге жүгінуіңіз керек.

Сондай-ақ, қаржы нарығында заңсыз қызметті жүзеге асыруға күдік туындаған жағдайда ҚНРДА жүгіне аласыз. Қаржы реттеушісіне «FingramotaOnline» мобильді қосымшасының» қаржы пирамидалары және қаржылық алаяқтық» бөлімі арқылы немесе Call-орталықтың нөмірі бойынша хабарласуға болады: +7 727 237 1000 (жұмыс уақыты: жұмыс күндері сағат 9.00-ден 17.00-ге дейін).

Қаржылық сауаттылықты арттыру мәселелері бойынша ҚНРДА сондай-ақ халықпен коммуникацияның мынадай арналары пайдаланылады:

- ҚНРДА gov.kz ресми сайты және арнайы білім беру жобасы Fingramota.kz халық пен бақ үшін ақпараттың бірыңғай терезесі болып табылады;

- «FingramotaOnline» мобильді қосымшасы халыққа қаржы өнімдеріне, олардың шарттарына және қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғауға қатысты агенттік мамандарының жедел кеңестерін алуға мүмкіндік береді;

- студенттер, зейнеткерлер, өңірлердің тұрғындары, квазимемлекеттік компаниялардың журналистері мен қызметкерлері кіретін халықтың нысаналы топтары үшін қаржылық сауаттылық бойынша мамандандырылған дәрістер-тренингтер. банк қызметіне, оның ішінде депозиттер тарту, кредиттер беру, аударымдар мен төлемдерді жүзеге асыру және т. б. бойынша.; бағалы қағаздар нарығындағы қызмет; сақтандыру нарығындағы қызметті; микрокредиттер беру жөніндегі қызмет; коллекторлық қызмет.